In dit artikel kijken we naar hoe besturingssysteem en computer vroeger één geheel vormde, hoe Microsoft dit model veranderde en hoe Apple er door de jaren heen toch aan vast heeft weten te houden. Vervolgens bekijken we of dit gegeven Apple kan helpen om de verkoop van Mac-klonen een halt toe te roepen bij de introductie van Mac OS X 10.6 Snow Leopard.

Toen computers voor persoonlijk gebruik werden geintroduceerd in jaren ’70 was het de gewoonte dat de computer zelf én het besturingssysteem (wat in die tijd vaak uit niet meer bestond dan een simpele commando-gestuurde interface voor I/O opdrachten, of een eenvoudige BASIC interpreter) werden geleverd door één en dezelfde firma. Als een compleet pakket werd deze combinatie van hardware en software “de computer” genoemd. Zelfs in de jaren ’80, toen computers krachtiger werden en dus veelzijdiger voor gebruikers, hielden computerfirma’s vast aan het principe van het zelf ontwikkelen van hardware en software. Denk aan de Mac, de Commodore Amiga, de Atari ST en de ontelbare andere computersystemen uit die tijd, die stuk voor stuk uniek waren, niet alleen vanwege de hardware specificaties, maar vooral vanwege de zaken die het besturingssyteem de computer feitelijk liet doen.

Het Microsoft model: losse hardware en software

Er was natuurlijk één firma die een business model bedacht dat anders was. Dit bedrijf legde zich toe op alleen de ontwikkeling van het besturingssysteem, welke het dan licenseerde aan elke hardwarefirma die bereid was om ervoor te betalen. Zoals bekend werd het stokpaardje van dit bedrijf, MS-DOS, enorm populair en groeide uit tot de defacto standaard voor computer-besturingssystemen. Het systeem werd in die tijd gerekend tot de minst geavanceede in zijn soort, maar doordat het weinig ingewikkeld werk diende te verzetten stelde het ook weinig eisen aan de hardware, die daardoor goedkoop gemaakt kon worden. Dit leidde tot een enorme groei in verkopen, en per gevolg dus tot de beschikbaarheid van grote hoeveelheden software die op het systeem kon draaien. Microsoft legde de fundering voor zijn imperium, en vormde de grondvesten voor latere spin-offs van het DOS systeem in de vorm van vele Windows-incarnaties. De bedrijven die deze DOS- en Windows-compatible computers (die al snel kortweg “PC’s” werden genoemd) verkochten hadden nauwelijks mogelijkheden om zich van elkaar te onderscheiden, behalve op basis van prijs.

Het grote publiek omarmde deze wereld van uitwisselbare, compatible en goedkope computers in grote getalen, wat in minder dan 10 jaar tijd leidde tot de val van alle computerfirma’s die vasthielden aan hun eigen hardware- en software-combinaties. De meeste gingen failliet, sommige nadat ze nog kortstondig hadden gepoogd zelf een graantje mee te pikken in de PC-markt. Alle firma’s. Behalve eentje. Alleen Apple bleef trouw aan het principe dat een computer meer is dan een generieke bak hardware met een generiek besturingssysteem. Voor Apple was de combinatie meer dan de som der delen: door het ingenieus en constant blijven bijvijlen van de hardware en software om deze zo goed mogelijk met elkaar te laten samenwerken, bleek het in staat te overleven in een wereld waarin alle concurrenten dat al lang hadden opgegeven.

Microsoft vond de “besturingssysteem als OEM-product” en “besturingssysteem als after-market product” proposities uit, en werd hier zo succesvol mee, dat ruwweg 9 van de 10 computers op de wereld een versie van hun besturingssysteem draaien. Het is echter interessant om op te merken, dat bij mijn weten Microsoft de enige firma ter wereld is die een gesloten, in-house ontwikkeld besturingssysteem levert aan computerfabrikanten. Er is geen enkel bedrijf dat hetzelfde doet (ik tel de verschillende Linux-distributies van de laatste jaren niet mee, omdat die niet door een enkel bedrijf zijn ontwikkeld en ook niet onder de voorwaarden van een enkel bedrijf worden verkocht, en ook niche-systemen die vooral voor servers worden gebruikt laten we hier buiten beschouwing).

Omdat 90% van de computers op de wereld een besturingssysteem draait wat niet is ontwikkeld door de firma die de computer heeft gemaakt, raakten mensen snel vertrouwd met het Microsoft-business model. Zo sterk zelfs, dat sommigen geloofden dat dit gebruik de enige valide en ethische manier is om zaken te doen in de computerwereld. Deze mensen gaan volledig voorbij aan die andere opvatting: dat om een gepolijste gebruikerservaring te kunnen bieden het niet volstaat om hardware en software als losse onderdelen te zien die je overal van kunt betrekken, maar dat ze als een geintegreerd product dienen te worden ontworpen door een enkele groep mensen.

Het Apple model: gecombineerde hardware en software

Vandaag de dag is Apple de enige computerfirma die computers verkoopt op basis van deze gedachte. Dat op zich is al een opmerkelijke constatering, want je kunt je voorstellen dat ook andere bedrijven zien welk een concurrentievoordeel het oplevert om je volledig zelf ontwikkelde computersysteem te kunnen verkopen. Echter, dit principe is volledig verdwenen, behalve bij die firma uit Cupertino. Na enkele tussentijdse bokkensprongen (die zich voornamelijk voordeden tijdens de afwezigheid van Steve Jobs) verkoopt het geen computers met een besturingssysteem van een ander, noch verkoopt het besturingssystemen aan andere computerfirma’s. Deze strategie maakt Apple uniek in de wereld, en bleek erg, erg succesvol te zijn voor het bedrijf, zowel in termen van geld (Apple is een van de rijkste computerfirma’s), als in kwaliteit en gebruikerservaring (Apple wordt over het algemeen beschouwd als de firma die de meest hoogstaande computerapparatuur maakt in de industrie).

Echter, zoals ik eerder aangaf zijn veel mensen zo gewend geraakt aan het Microsoft-model van gescheiden hard- en software verkoop, dat ze vinden dat Apple hetzelfde moet doen: zijn systeem licenseren aan andere hardware-firma’s. Uiteraard zou Apple hiermee zijn grootste voordeel ten opzichte van de concurrentie verliezen. Op de eerste plaats verdwijnt hiermee het unieke verkoopargument voor de Macintosh-computers, en ten tweede zou het het bedrijf dwingen om het voordeel van “je eigen systemen kennen” om er zodoende het maximale uit te halen op te geven. Al met al zou het leiden tot een inferieur product, zowel vanuit een commercieel als een kwalitatief oogpunt.

Ik verbaas me altijd over de gedachtengang van mensen die suggereren dat de verkoop van OS X aan andere firma’s in het voordeel van Apple zou zijn, terwijl dit overduidelijk tot de problemen leidt die ik hierboven noem. Waar ik me echter vooral over kan opwinden zijn uitspraken als dat Apple “het recht niet heeft” om “het besturingssysteem voor zichzelf te houden”. Het spijt me dat deze mensen zo kort van geheugen zijn dat ze vergeten dat de combinatie van hardware en software gebruikelijk was totdat die ene firma dat idee succesvol van tafel veegde. De Microsoft-manier van denken is zo dominant aanwezig dat sommige mensen het nu firma’s kwalijk nemen dat ze Microsoft’s voorbeeld niet volgen.

Geintegreerde producten in andere industrieën

Ik moet vaak denken aan andere takken van industrie wanneer ik dit gegeven bespreek. Als ik een auto koop van Ford, dan heb ik geen andere keus dan dat ik een compleet product koop. Ik kan niet eisen van Ford dat ze me slechts het chassis van de auto leveren, omdat ik van plan ben de motor bij Renault te kopen, en de ruiten bij Volvo. Als Ford, Renault en Volvo besluiten om hun auto’s niet in individuele onderdelen te verkopen zodat ik zelf mijn auto kan assembleren, dan dien ik dat de respecteren. En de meeste mensen schijnen het daar wel mee eens te zijn.

Nog een vergelijking die wellicht beter aansluit bij de computer-industrie. Wat als ik Nintendo zou vragen om me het besturingssysteem van de Wii te leveren, zodat ik Wii-spelletjes kan spelen op alle door mij gewenste hardware? Of wat als ik de menu’s en de interface van mijn Philips TV zo mooi vind, dat ik het bedrijf vraag om me de software te leveren zodat ik deze in mijn Sony TV kan implementeren?

Vrijwel iedereen begrijpt dat het de fabrikant van een product is die bepaalt of hij de onderdelen van zijn product los wil verkopen, of slechts als een geheel. En vrijwel iedereen accepteert dat besluit. Echter, vanwege Microsoft’s doctrine zijn veel mensen ervan overtuigd dat dat niet opgaat voor een computerfirma en zijn hardware en software componenten.

De opkomst van de nieuwe Mac-klonen

En nu, deels vanwege het feit dat Apple is overgestapt naar de Intel-architectuur, zitten we in een tijd waarin kleine startup bedrijfjes de publieke opinie proberen te beinvloeden en interpretaties van wetgeving zo in hun voordeel te verbuigen dat ze zonder Apple’s toestemming computers verkopen die gebundeld zijn met Mac OS X.

Apple verkoopt voorverpakte OS X pakketjes expliciet voor Apple-gemarkeerde Macintosh computers, om gebruikers te kunnen laten upgraden naar de laatste versie van het OS. Het vermeldt deze voorwaarde nadrukkelijk in de End User License Agreement (EULA) op de verpakking. Sommige van die bedrijfjes beargumenteren echter, vaak op basis van EU wetgeving (die in veel gevallen sterk consument-gericht is), dat een bedrijf niet kan bepalen wat een consument met een product mag doen nadat hij het gekocht heeft. Met andere woorden: wanneer iemand legaal een pakketje van OS X aanschaft, mag hij ermee doen wat hij wil, zelfs installeren op niet-Apple hardware.

Hoewel de gerechtelijke beslissing over deze zaken nog niet is genomen (zowel in Amerika met Psystar, als in Europa met het relatief nieuwe bedrijfje PearC uit Duitsland), zette het me aan het denken. Als het feit dat Mac OS X wordt verkocht in een losse verpakking in de winkel inderdaad een reden is voor deze bedrijfjes om te denken dat zijn bevoegd zijn om deze “legaal verkregen” DVD’s met hun niet-Apple producten mee te leveren, waarom stopt Apple dan niet simpelweg met de verkoop van OS X als een fysiek product in de winkel?

Kan Snow Leopard het kloon-probleem aanpakken?

De volgende versie van het Mac OS, genaamd Snow Leopard, wordt sowieso een vreemde eend in de bijt. Het moet vooral worden gezien als een upgrade voor het huidige Leopard systeem. Het bevat een groot aantal verbeteringen onder de motorkap om beter gebruik te kunnen maken van multi-core processors en de steeds krachtiger wordende, maar grotendeels ongebruikte performance van grafische processoren, en het biedt een betere integratie met Microsoft Exchange server. Maar het heeft weinig “zichtbare” nieuwe gebruikersfunctionaliteit. Als gevolg hiervan wordt er in de Mac community heftig gedebateerd over hoe Apple deze nieuwe versie moet gaan verkopen. De meesten zijn het er over eens dat 129 euro in dit geval wellicht te veel gevraagd is. Moet Snow Leopard een gratis update worden, of in elk geval goedkoper dan voorgaande versies? Als Snow Leopard dan toch gaat breken met de prijs-traditie uit het verleden, waarom dan ook niet meteen afrekenen met de traditionele verkoop van de voorverpakte versie in de winkel?

In deze tijd hebben de meeste mensen een snelle Internet-verbinding, zodat het niet moeilijk moet zijn om de upgrade digitaal te verspreiden. De meeste Apple-klanten hebben al een Apple ID voor de iTunes of App Stores, zodat de betalings-infrastuctuur al grotendeels aanwezig is. En als een gebruiker om wat voor reden dan ook niet in staat is om de update te downloaden, dan kan Apple een mail-delivery systeem opzetten zodat, nadat de online aankoop is geplaatst, de DVD’s aan huis kunnen worden bezorgd. Vergelijk dit met het programma dat Apple had opgezet bij de introductie van Mac OS X 10.4 Tiger, waarbij gebruikers zonder DVD drive de DVD konden inruilen voor een aantal CD’s.

In elk geval zou dit voorkomen dat de volgende versie van Mac OS X kan worden verkocht aan mensen die niet over een Mac beschikken. En per gevolg is er geen mogelijkheid meer voor Mac-kloon bedrijfjes om een “legaal verworven” verpakte DVD van OS X met hun computers mee te leveren.

Als dit goed wordt uitgevoerd, zou het de verkoop niet hoeven schaden. Elke potentiële koper van een Mac OS X upgrade heeft al een Mac, dus elke mogelijk sale kan worden beschouwd als een upgrade van de versie die op dit moment op zijn systeem geinstalleerd staat (merk op dat Apple hier een enorm voordeel heeft vanwege het model van de gecombineerde hardware/software verkoop). En zelfs met de impuls-aankoop in de winkel kan rekening worden gehouden door de verkoop van “upgrade pakketjes”, die in essentie niet meer hoeven te bevatten dan een authorisatie code om de download te kunnen starten (vergelijkbaar met de huidige verkoop-verpakking’s van Apple’s MobileMe service). Stop simpelweg geen DVD in een doosje waarmee sommige mensen het verkeerde idee van vrijblijvendheid krijgen, zoals bundeling met de verkoop van niet-Apple systemen.

De Hackintosh blijft bestaan

Merk op dat ik me er volledig van bewust ben dat dit geen invloed heeft op gebruikers die thuis knutselen met de installatie van Mac OS X op hun PC’s. Deze zogenaamde Hackintosh-projecten zullen zeker blijven bestaan. Maar ook in deze gevallen is het belangrijk om te beseffen dat er geen after-market versie van OS X beschikbaar is die gebruikers mogelijk “legaal” zouden kunnen hebben aangeschaft, zodat het een eventuele rechtzaak van Apple in elk geval een stuk gemakkelijker maakt. Ik denk echter dat dit niet Apple’s prioriteit heeft vergeleken met de verkoop van computers met Mac OS X. Want wanneer een rechter zou besluiten in het voordeel van een van deze bedrijfjes, dan zou dat het einde betekenen van het business model van Apple dat al 30 jaar oud is, met voor de hand liggende dramatische gevolgen.

Met Snow Leopard breken interessante tijden aan. Niet alleen wordt ‘s werelds meest innovatieve besturingsysteem wederom naar nieuwe hoogtes gebracht, ik denk ook dat Snow Leopard een uitgekiende mogelijkheid is voor Apple om de distributie van upgrades van het OS naar zijn klanten drastisch te veranderen.